Nieuwe fase in zeven eeuwen Kasteel Stapelen met nieuwe eigenaar

Boxtel - Sinds deze maand is Kasteel Stapelen niet meer in handen van de Paters Assumptionisten, die er zo’n 104 jaar zaten. De nieuwe eigenaar is de 43-jarige Xander van Mierlo ‘een vermogende Brabander’ die tot de dag van vandaag niet in de publiciteit treedt. Het is een nieuwe fase in de achtergrond van het kasteel.

De oudst gedocumenteerde vermelding van de naam ‘Kasteel Stapelen’ leidt terug tot 1293. Willem van Boxtel ontvangt het kasteel als beloning voor zijn dapper optreden in de slag bij Woeringen. De landerijen kreeg hij te leen van Hertog Jan I van Brabant.

De herkomst van het kasteel is echter allesbehalve duidelijk: er zijn aanwijzingen dat er al een voorloper van Kasteel Stapelen op het landgoed stond rond het jaar 1100. Ook over de locatie van dit bouwwerk bestaat echter speculatie. Het zou iets ten Noordwesten van het huidige kasteel hebben gelegen, richting waar nu de Prins Hendrikstraat is. Om dit met zekerheid vast te stellen is echter aanvullend onderzoek nodig met een grondradar. Dat is er vooralsnog niet gekomen vanwege de hoge kosten.

Heren van Boxtel
Volgens de heemkundigen bij Heemkunde Boxtel is het kasteel waarschijnlijk als een versterkte hoeve begonnen en door de eeuwen heen uitgegroeid tot het fotogenieke kasteel dat het nu is. Het dankt de naam waarschijnlijk aan de ligging, langs rivier de Dommel, waar bij de hoeve of voorloper van het kasteel goederen ‘gestapeld’ werden.

Door de eeuwen heen is het kasteel in verschillende handen geweest. Het grootste deel van de geschiedenis zijn dat de Heren van Boxtel. Deze adellijke families, eerst Van Boxtel, later Van Merheim, Van Ranst, Van Horne en Van Salm, heersen van 1293 tot aan de Franse Revolutie in 1794 over het kasteel en de naburige landerijen.

Het kasteel is in die tijd een soort wereld op zich en draait vrijwel geheel zelfvoorzienend. Zo is er onder meer een smidse op het landgoed en een boerderij die in dienst van het kasteel staan. Het personeel woont op het landgoed in de nabijheid van het kasteel.

De laatste Heer van Boxtel, Frederik van Salm, wordt tijdens de Franse Revolutie onthoofd. In de periode daarna raakt het kasteel in verval. Het is gedurende enkele tientallen jaren in handen van verschillende particulieren die niet bijster geïnteresseerd lijken in de staat van hun vastgoed.

Familie Mahie
In 1857 breken betere tijden aan als de Bossche familie Mahie. Gerard Mahie was in die tijd een gefortuneerd ondernemer en bovendien
politicus in zijn woonplaats Den Bosch en had wel interesse in het kasteel en bijbehorende landerijen. Hoewel het kasteel niet geheel in dezelfde bouwstijl gerenoveerd wordt, is het volgens de Boxtelse heemkundigen grotendeels aan Gerard en zijn nazaten te danken dat het kasteel vandaag de dag nog overeind staat.

Dat kwam deels doordat de familie Mahie zeer religieus was en graag de historische Heilig Bloedprocessie zag terugkeren in Boxtel. Zij vonden daarvoor bij het kasteel een goede locatie. Met de nodige fantasie wist de familie het verhaal rondom het Boxtelse Bloedwonder zo te verdraaien dat het leek alsof dit op het kasteel had plaatsgevonden. In de kasteeltuin, die toen nog veel groter was dan nu, werd vanaf dat moment een processie gelopen.

Verweven
Wat wel duidelijk lijkt is dat de geschiedenis van het kasteel en haar bewoners door en door verweven is met Boxtel. Zo werden de kasteelgronden niet alleen bewoond door medewerkers van het kasteel, maar hebben ook enkele straten hun naam te danken aan Stapelen. Niet alleen zijn er diverse straten naar de heren van Boxtel vernoemd, maar ook de Kasteellaan dankt haar naam aan het Kasteel.

In 1910 koopt de gemeente de huidige Kasteellaan namelijk om er een marechausseekazerne te realiseren. De grond wordt van de hand gedaan onder drie voorwaarden: de weg, één van de entreewegen naar het kasteel, moet de Kasteellaan gaan heten en er moet straatverlichting en riolering aangelegd worden.

Het is niet de eerste en ook niet de laatste keer dat de familie Mahie grond verkoopt in Boxtel. Ook in 1865, toen Boxtel een station kreeg, deed de familie grond van de hand. De heemkundigen geven aan dat het gebied van waar nu de Breukelsestraat loopt, tot aan het station oorspronkelijk in handen was van familie Mahie. Geleidelijk werd steeds meer grond verkocht aan Boxtelaren die er huizen bouwden. Het leverde de familie Mahie nog meer rijkdom op dan ze al vergaard hadden.

Paters Assumptionisten
In 1914 besloot de toenmalige eigenaresse, Marie-Louise Mahie, dat zij wilde verkopen. Daartoe plaatste zij niet geheel bij toeval een advertentie in La Croix, de krant die de Assumptionisten uitgeven. De gelovige Mahie ziet namelijk graag dat de kapelfunctie van het kasteel behouden blijft en wil het daarom het liefst aan paters verkopen.

De Assumptionisten zijn op dat moment op zoek naar een permanente vestigingslocatie en lezen enigszins verbaasd in hun eigen krant de advertentie. In 1915 wordt de koop uiteindelijk afgerond.

In de tijd van de paters maakt het kasteel een bloeiperiode door. De Assumptionisten groeien snel in aantal en al relatief snel, in 1927, wordt het Missiehuis St. Theresia bijgebouwd. Op dit kleinseminarie krijgen jongens onderwijs en worden ze klaargestoomd voor het leven als priester. Het gebouw is nu in handen van Woonstichting St. Joseph die er vandaag de dag appartementen in verhuurt. Later, na diverse uitbreidingen, werd ook dit gebouw te klein en werd ‘het schooltje’ gebouwd. Hierin vestigde Omroep Dommelland zich later.

Minder populair
In de jaren 60 en 70 begon werden de Assumptionisten onder invloed van de ontzuiling in ons land minder populair. Het leidde tot een rappe terugloop in het aantal aanmeldingen. Het Missiehuis kwam deels leeg te staan. In die periode worden er onder meer Vietnamese bootvluchtelingen opgevangen.

De paters stonden echter met beide benen in de Boxtelse samenleving. Een innige samenwerking met het Jacob-Roelandslyceum werd een feit. Het Missiehuis werd de gymnasiale afdeling van (destijds) het Jacob-Roelandscollege en samen vormden zij het Jacob-Roelandslyceum. De Assumptionisten gaven er les in verschillende vakken en één van hen werd zelfs conrector. Een andere pater schopte het in die periode zelfs tot gemeenteraadslid.

Intussen liep het aantal Assumptionisten steeds verder terug totdat in mei dit jaar de knoop werd doorgehakt door pater overste Jan Zuiker: Stapelen wordt per 1 september verkocht. De laatste pater, waarover je een uitgebreid verhaal las in onze Zomerkrant, heeft inmiddels zijn woning in het kasteel verruild voor een appartement in het Wereldhuis.

Wat er precies met het kasteel gaat gebeuren is nog niet duidelijk. De koper, die dus nog niet naar buiten treedt, wil er een woon-zorginstelling wil realiseren. De functie van de kapel blijft behouden. Ook is nog onduidelijk of het kasteelpark op termijn ook openbaar toegankelijk blijft. Dit ligt echter wel in de lijn der verwachting omdat het kasteellandgoed onderdeel uitmaakt van het meerjarig regionaal plan ‘Kloppend Hart van Het Groene Woud’.

Dit artikel kwam tot stand na een intensieve samenwerking met Heemkunde Boxtel.