‘Rioolwater bevat een schat aan informatie’

De rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) op Heult in Boxtel is een van de pakweg driehonderd waterzuiveringen in Nederland waar monsters worden afgenomen voor corona-onderzoek. Gea Dalstra is manager Beheer Waterketen bij waterschap De Dommel en vertelt dat de ‘Boxtelse’ monsters sinds de zomer wekelijks door onderzoeksinstituut KWR in Nieuwegein worden geanalyseerd. ,,Het coronavirus werd in maart voor het eerst in rioolwater aangetroffen. Het monster was afkomstig van onze RWZI in Tilburg en daarmee werden we meteen een beetje wereldnieuws.”

Sinds september leveren alle RWZI’s in Nederland rioolwatermonsters voor het corona-onderzoek. Minimaal één keer per week gaan flessen rioolwater naar het KWR. De resultaten van alle laboratoriumanalyses zijn te lezen op het coronadashboard van de Rijksoverheid. Hierop is te zien hoeveel virusdeeltjes per 100.000 inwoners in het rioolwater zitten. Ook de cijfers die aan de hand van de rioolwatermonsters op Heult zijn verkregen, staan op het dashboard. ,,Ze vertellen iets over de aanwezigheid van Covid-19 in de regio Boxtel, maar geven niet aan op welke plek veel of weinig virusdeeltjes aanwezig zijn”, aldus Dalstra.

De RWZI in Boxtel zuivert rioolwater dat afkomstig is uit de kernen Boxtel, Liempde, Esch, Gemonde en Sint-Michielsgestel. Ook het rioolwater van bedrijventerrein Ladonk belandt op Heult. ,,Omdat we sowieso elke week monsters nemen voor onze eigen kwaliteitscontrole, is het een kleine moeite om deze ook te verzamelen voor het corona-onderzoek”, legt Dalstra uit. ,,De staaltjes worden gekoeld en voor verder onderzoek naar het KWR getransporteerd.”

LANDELIJKE SPREIDING

Toen in maart duidelijk werd dat het coronavirus opgespoord kon worden in rioolwater, kreeg het waterschap een verzoek om mee te werken aan het verzamelen van watermonsters. ,,Enkele dagen daarvoor was de eerste Nederlandse coronabesmetting gemeld”, herinnert de manager zich. ,,In eerste instantie werden vijf RWZI’s geselecteerd, waaronder die in Tilburg. Daarna volgden steeds meer waterzuiveringen om tot een goede geografische spreiding te komen. Nu doen alle RWZI’s mee en ontstaat een landelijk beeld van coronadeeltjes in rioolwater.”

Volgens het RIVM zeggen de onderzoekscijfers iets over de aanwezigheid van corona in een bepaald gebied. Volgens het instituut zijn deze cijfers bovendien een belangrijke aanvulling op de coronatests die overal in het land worden gehouden. Sterker nog, een stijging van het aantal virusdeeltjes is als eerste te zien in rioolwater. Door in de toekomst nog meer rioolmetingen te doen, is het volgens het RIVM beter mogelijk te voorspellen waar en op welke schaal een corona-uitbraak te verwachten is.

VITAAL BEROEP

De rioolwaterzuiveringsinstallatie op Heult in Boxtel is - net als de zeven andere RWZI’s in het stroomgebied van waterschap De Dommel - hermetisch afgesloten. Volgens Dalstra hebben alleen de ongeveer zestig medewerkers die verantwoordelijk zijn voor beheer en onderhoud toegang tot deze terreinen. ,,Ze vervullen een vitaal beroep omdat ze verantwoordelijk zijn voor de zuivering van ons afvalwater. Omdat we allemaal elke dag onze toiletten doorspoelen, is het cruciaal dat er medewerkers zijn die de RWZI’s bemensen.”

Er zijn gemiddeld zo’n twee waterschappers aan het werk op de RWZI in Boxtel. Zij dragen medische mondkapjes en werken volgens strikte protocollen om het gevaar op een coronabesmetting te minimaliseren. Dalstra: ,,Om die reden is de poort op slot en is niemand welkom. Op de werkvloer wordt anderhalve meter afstand genomen en in clusters gewerkt.” Dat ook alle andere gezondheidsvoorschriften in acht worden genomen, noemt de manager ‘logisch’. ,,Wie elke dag met rioolwater in aanraking komt, weet dat handen wassen erbij hoort.”

NIET NIEUW

Het onderzoeken van rioolwater is niet nieuw. Het RIVM doet dat nu voor het coronavirus, maar deed dat eerder ook voor het poliovirus. Daarnaast levert een analyse van rioolwater data op over de aanwezigheid van andere ziekten, medicijnresten, microplastics, hormonen, bestrijdingsmiddelen en zelfs drugs. ,,Waterschap De Dommel doet elk jaar mee aan een Europees onderzoek naar de aanwezigheid van drugsresten in het rioolwater van grote steden”, vertelt Dalstra. ,,Die informatie zegt iets over het drugsgebruik in de stad. Wij bemonsteren dan het rioolwater in Eindhoven.”

De nadruk van de werkzaamheden op de RWZI, ook in Boxtel, ligt echter op de biologische zuivering van afvalwater. ,,Maar het corona-onderzoek toont maar weer eens aan dat ons rioolwater een schat aan informatie bevat”, zegt Dalstra. ,,We dragen graag ons steentje bij aan dat onderzoek en volgen de resultaten van de laboratoriumanalyses met veel belangstelling. Het nemen van coronamaatregelen is natuurlijk voorbehouden aan het kabinet en de Veiligheidsregio’s.”